LIVE NIRVANA INTERVIEW ARCHIVE August ??, 1993 - Seattle, WA, US

Het uitzicht over Elliott Bay is vanuit het hotel best aardig ('adembenemend,' zou een reisbrochure zeggen). Volstrekt on-Amerikaans bovendien, want als je - zoals ik - de hectische steden aan de oostkust gewend bent, is dit een rustiek Zwitsers bergmeer. Geen stank, geen drukte, geen vuil, geen sirenes, geen getoeter. Alhoewel; met regelmaat dobbert erin de verte een grote witte pont - of is het een rondvaartboot? - voorbij, die om de minuut meent de scheepshoorn te moeten testen. Heel even waan ik me op vakantie. In de stad die beroemd werd als haven-en handelscentrum, met haar staalindustrie, haar visserij, de Boeing-fabrieken en, van levensbelang voor een Europeaan, goeie koffie. Meer niet. Maar twee jaar geleden veranderde er iets. Door een goedaardige speling van de natuur werd Seattle een epicentrum, een toverwoord en een bedevaartsoord. In die volgorde. Sindsdien kon hier geen gitaarriff meer worden aangeslagen zonder terstond in goud te veranderen.

Er wordt geklopt. 'Housekeeping! Room service! Can we make the beds, please?' De idylle is verstoord. De bedden zijn allang opgemaakt. En had ik om room service gevraagd? Dan: gegiechel en gestommel. Gebons op de deur van een andere kamer. Weer gegrinnik. Een blik om de hoek van de deur, de lange gang in, biedt uitkomst: verderop maken drie gestalten, waaronder één van opvallende lengte, zich schaterlachend uit de voeten. Ze zijn er. En ze zijn klaarblijkelijk niets veranderd. Gelukkig.

Het waargebeurde sprookje van Nirvana kent iedereen: rebels noisebandje werd mega-act. Waarom? Omdat ze ijzersterke, pakkende en robuuste popsongs hadden, bijtijds in een kruiwagen (juist, die waar Sonic Youth gewoonlijk de gitaren in vervoert) het kantoor van platenbaas Geffen werden binnengereden en daarmee meteen op de juiste plaats waren. Op het juiste tijdstip ('91), met het juiste geluid (hard) en de juiste houding (recalcitrant).

Het sprookje had echter al gauw weinig meer met muziek van doen, want zanger/gitarist Kurt Cobain, het talentvolle enigma van de groep, bleek haarfijn te snappen waar de sleutel tot de internationale publiciteitsmachines lag: overal behalve bij onopvallend gedrag. Zodoende stapelden de indianenverhalen rond Nirvana zich op, al dan niet slim in de hand gewerkt door Cobain zelf: zijn drugsverslaving, zijn destructieve aard, zijn ongelukkige jeugd, zijn huwelijk met de al evenzeer aan heroïne verslingerde Courtney Love, haar omstreden zwangerschap, de arrestatie van Cobain wegens illegaal wapenbezit (of, gniffelde de rioolpers, was het mishandeling van Courtney?) en ten slotte zijn vermeende tirades richting het Engelse volk, die - zo bleek later - slechts aan het adres van de Britse pers waren gericht. Pas in juli jongstleden was de storm enigszins geluwd en doken overal lovende artikelen op over het optreden van Nirvana op de Newyorkse New Music Seminar, waarbij een voorproefje van de nieuwe CD In Utero werd gegeven. Cobain, bassist Chris Novoselic en drummer Dave Grohl leefden nog (evenals voormalig Exploited-gitarist 'Big' John Duncan, voor de gelegenheid toegevoegd als extra gitarist en intussen weer vervangen door Pat Smear van de legendarische LA-punkband The Germs). Er was weer wat zinnigs te melden. Over muziek, dit keer.

PANIEK

Dave Grohl zit als eerste paraat. De tijd dringt; 'promotieplan In Utero' is nog maar een paar dagen oud, er mocht alvast wat Europese pers overkomen voor de eerste verhalen, maar het moet wel snel. Gelukkig stond één van mijn besluiten rotsvast: alle sensatieverhalen omtrent de privé-sores van de groep laat ik voor wat ze zijn.

Terwijl achtereenvolgens twee meter Novoselic en een lijkbleke, vermoeid ogende en graatmagere Cobain de kamer in schuifelen, worden Grohl en ik het eens over In Utero: het is een grillige, koppige plaat geworden. Natuurlijk, songs als Serve The Servants (met 'Teenage angst has paid off well/Now I'm bored and old' als cynische binnenkomer), het sublieme Rape Me, de met ronkende cello's aangedikte ballad Dumb en het slepend voorgedragen Penny Royal Tea zouden in al hun schoonheid zó op Nevermind kunnen. Maar daar tegenover staat een dosis balorigheid waar een groot deel van het met Nevermind gewonnen mainstream-publiek wel eens niet goed van zou kunnen worden. De drie hoofden tegenover mij knikken instemmend. Buiten klinkt een scheepshoorn.

Grohl: 'We denken dat In Utero drie verschillende reacties gaat oproepen. Voor de met Nevermind verwende, toevallige luisteraar klinkt deze plaat als onze commerciële zelfmoord; hij zal'm waarschijnlijk links laten liggen en ons als one hit wonders beschouwen. De sceptici zullen het vooral een pretentieuze plaat vinden: Nirvana maakt wat noise en ze denken dat ze goed zijn. Big deal. De fans, ten slotte, vinden 'm onvoorwaardelijk goed. Ze zullen In Utero op waarde weten te schatten: als een spontaan tot stand gekomen no-nonsense-plaat, zonder produktionele mooimakerij.'

Jullie moesten voor het eerst aan een plaat gaan werken in de wetenschap dat de halve wereld er met hooggespannen verwachtingen naar uit zat te kijken. Kon je die druk aan?

Cobain: 'Ja, gemakkelijk. Juist omdat het imago van de groep inmiddels tot buitenaardse proporties is opgeblazen, hadden we het idee dat het niet uitmaakte wat we opnamen: het zou toch wel verkopen. Lou Reed maakte ooit zijn Metal Machine Music en verspeelde daarmee zijn credits. Zoiets hadden wij ook kunnen doen. Onze muzikale normen liggen echter wat hoger; we willen graag een tevreden gevoel aan een plaat overhouden.'

Grohl: 'De druk ligt bij de platenmaatschappij, niet bij ons. Zij moeten die plaat gaan verkopen. Wij zijn gewoon een studio ingegaan en hebben opgenomen wat we wilden opnemen. Daar heeft niemand zich mee bemoeid. Vervolgens hebben we alles gemixt, de mastertape aan Geffen gegeven en gezegd: dit is het. Het is aan hen om de link naar de mainstream aan te brengen. Ik denk alleen dat het dit keer wat moeilijker wordt, want als je met Steve Albini werkt - die behoorlijk eigenzinnige produktienormen heeft - wéét je dat je geen radiovriendelijk geluid krijgt.'

Het klinkt allemaal wat morsiger dan op Nevermind.

Grohl: 'Logisch; we hebben na afloop nauwelijks aan de songs gesleuteld. We hebben alles in één keer op band gezet en de overdubs tot het minimum beperkt. Nevermind was een gepolijste plaat, waaruit alle foutjes verwijderd waren. Met In Utero wilden we weer een eerlijke groepsplaat produceren. Er is muzikaal ook veel meer uitte halen. Neem een nummer als Milk It; dat heeft een heel merkwaardige dynamiek, er zit wat gescheur en gekraak in, de bas vliegt regelmatig uit de bocht... Dat soort kleine dingen geeft karakter aan een plaat.'

Cobain: 'Toen we de studio ingingen, was slechts de helft van de composities klaar. De rest is, al rotzooiend, in de studio ontstaan. Zo brachten we een druk aan die veel bepalender was dan die van buitenaf: we gaven onszelf een tijdslimiet - twee weken - en een opnamebudget. Ik werk graag op die manier. Ook met de teksten heb ik tot het laatste moment gewacht. Ik ken mezelf; als ik iets lang van tevoren maak, blijf ik ermee bezig en ga ik twijfelen. Of ik besluit dat het niet goed meer is en gooi het weg. Voor de nieuwe plaat heb ik alles nog dezelfde dag vastgelegd.'

Weerspiegelt In Utero desondanks nog wel een beetje wat er de afgelopen twee jaar met jullie gebeurd is?

Grohl: 'Sommige dingen wel. Maar dat zal voor elk van ons iets persoonlijks zijn. We hadden natuurlijk nog nooit zoiets meegemaakt, dus toen het gebeurde was dat een behoorlijke schok. Aanvankelijk probeer je het hele circus van je af te zetten, later kun je weinig anders doen dan je in de situatie schikken. Maar je draait volledig door. Op zeker moment merk je dat alle verhoudingen zoek zijn en vraag je je af wat het allemaal nog met muziek te maken heeft. Mensen die elkaar processen aandoen, mensen die jou een proces aandoen omdat je kennelijk iets van hen gestolen hebt, onbegrijpelijke zakelijke manoeuvres, commerciële trucjes... En het gaat natuurlijk alleen maar om geld.'

Novoselic: 'Je komt in een soort identiteitscrisis terecht. Je bent een punkband met een punk-ideologie en ineens dring je door tot de mainstream. Ben je dan ineens anders? Of juist niet, door eraan mee te werken en je op die manier, met je ideologie, voor een breder publiek te profileren?'

Grohl: 'Je gaat twijfelen. Hoe moet je jezelf noemen? En je muziek? Er kwamen ineens allerlei etiketjes: alternatieve muziek, grunge. Maar op een bepaald moment denk je dan toch weer: fuck, het is uiteindelijk toch allemaal muziek?'

Hoor eens, jullie hebben het allemaal zelf in gang gezet!

Grohl (lacht): 'Ja, dat is onze tragiek, denk ik. Maar we zijn alles weer een beetje aan het terugdraaien. Onlangs vroeg de platenmaatschappij of we een concert wilden doen op een conventie voor platendistributeurs. Men wilde dat we daar speelden opdat onze CD dan straks, in de winkels, misschien een wat prominentere plaats in de etalages krijgt. Eerst dachten we: oké, waarom niet. Maar even later zijn we eens goed gaan nadenken en kwamen we tot de conclusie dat het natuurlijk allemaal pure kontlikkerij was! En dat we zulke dingen vroeger nooit zouden hebben gedaan. We hebben het afgeblazen en gezegd dat we het een stompzinnig idee vonden. Grappig, hoe je dan bij de platenmaatschappij meteen een lichte paniek bespeurt; een soort angst dat die nieuwe CD, in al zijn non-produktie en a-commercialiteit, niet zal verkopen. Zelf denken we dat hij óf heel veel gaat verkopen of helemaal niet. Iedereen weet immers dat er een nieuwe Nirvana aankomt en iedereen weet óók dat-ie niet hetzelfde is als Nevermind. Vast staat dat er met In Utero geen nieuwe zieltjes uit het mainstream-publiek gewonnen gaan worden. Ik zou het ook niet prettig vinden als we nog populairder zouden worden dan we nu al zijn.'

MAAGPIJNEN

De teksten op In Utero zijn, voorzover niet te cryptisch, tamelijk bitter en introvert. De oogst van twee jaar meegezogen worden in de oncontroleerbare logheid van het mega-succes?

Cobain: 'Over thema's of concepten kan ik heel duidelijk zijn: die zijn er niet. Overeen paar songs kan ik je iets vertellen; de rest is stupid poetry. Gestoei met woorden en associaties. Een journalist wees me er onlangs op dat er veel medische termen in de nieuwe teksten zitten. Hij had wel een beetje gelijk. Veel songs gaan zijdelings over ziekte, slechte gezondheid en het gevoel van gevangen zitten en in toom gehouden worden.'

Dus toch een beetje het beklemmende gevoel dat jullie ongetwijfeld parten heeft gespeeld?

Cobain: 'Ik weet het niet. Ik ben zelf geneigd te denken dat die medische associaties te maken hebben met een maagaandoening die ik jarenlang heb gehad en die pas onlangs is verdwenen. Het is erfelijk; mijn moeder had hetzelfde op mijn leeftijd. Het duurde vijf jaar en toen was het ineens weg. Ik heb de laatste jaren veel medische handboeken gelezen en discussies gevoerd met mensen die chronische maagpijnen hebben, omdat ik wilde weten wat ik; had. Op den duur is dat allemaal een beetje obsessief geworden en heeft het, waarschijnlijk, geleid tot de tekstuele basis voor de nieuwe plaat.'

Welke van de songs zijn vrij van 'stupid poetry'?

Cobain: 'Rape Me is mijn stellingname tegen verkrachting. Het oudste nummer van de plaat. Ik schreef het een week nadat we de opnamen voor Nevermind hadden afgerond en verder spreekt het voor zich. Tourrets verwijst naar mensen die aan het gelijknamige syndroom lijden. Ken je dat? Je verliest langzaam de controle over watje zegt en op het laatst loop je alleen nog maar in het wilde weg te schreeuwen en te schelden; het zijn psychische ontladingen waar je niks aan kunt doen, maar je bent natuurlijk een last voor je omgeving. In Amerika lopen opvallend veel patiënten rond. Toen ik dat zag, herkende ik veel dingen van mezelf. Vooral dingen van vijf, zes jaar geleden: ik was gefrustreerd, kwaad en volkomen onredelijk. Als ik dat de rest van mijn leven had volgehouden, zou dat absoluut zijn uitgelopen op iets wat op dat syndroom lijkt.'

Een titel als Frances Farmer Will Have Her Revenge On Seattle komt toch zeker ook niet uit de lucht vallen?

Cobain: 'Dat gaat over die actrice, waar inmiddels een paar films over zijn gemaakt. Zij kwam uit Seattle. Ze was enigszins labiel, maar extreem eigenwijs en provocatief. Na verloop van tijd begonnen de autoriteiten in haar een gevaar voor het establishment te zien. Althans, zo deden ze het voorkomen. Ze hebben haar krankzinnig verklaard, in een psychiatrische inrichting gezet en haar daar systematisch mishandeld. Ik heb onlangs het boek gelezen, maar had me voordien nooit gerealiseerd hoe gruwelijk het verhaal was.'

Waarom heb je er een song aan gewijd?

Cobain: 'Omdat ik inzie hoe en waarom zulke dingen kunnen gebeuren. Hoe het zelfs met mij zou kunnen gebeuren, als je bepaalde mechanismen niet tijdig herkent. Gelukkig is het tegenwoordig niet meer zo gemakkelijk om tegen iemand een complot te beramen. Die McCarthy-periode was zó paranoïde; in elke vorm van vreemd gedrag zag men symptomen van het communisme. Ik hoop dat niemand ooit nog zoiets overkomt als Frances. Wist je dat de mensen die destijds in die samenzwering zaten nog altijd onbezorgd in Seattle wonen? Daar kan ik me vreselijk over opwinden. Als ik de mogelijkheden had, zou ik hun huizen platbombarderen.'

Er zit verder weinig maatschappelijke of politieke stellingname in de teksten. Toch laten jullie je wel zien op benefietconcerten, zoals in april in San Francisco, ten bate van de slachtoffers van de verkrachtingen in Bosnië. Speelden jullie daar ook Rape Me?

Cobain: 'Nogmaals, dat is een anti-statement.'

Dat is nauwelijks te horen. De tekst is wel èrg summier.

Cobain: 'Toen ik het nummer net af had, was het nog erger: alleen maar een herhaaldelijk geschreeuwd 'rape me'. Later heb ik er wat dingen aan toegevoegd. Als ik op dit moment een nieuwe song over het thema zou moeten maken, zou ik genuanceerder zijn. Het is nu een sarcastisch statement geworden en ik vermoed dat niet iedereen dat oppikt. Verder hoop ik dat meisjes het niet als een belediging opvatten dat er zo'n vrolijke melodie onder staat.'

Novoselic: 'We deden het benefietconcert omdat we als individuen, en niet als musici, onze gevoelens over de toestanden in Bosnië hebben. Dat je dat niet in onze muziek aantreft, wil nog niet zeggen dat Nirvana geen politieke band is. We zijn zéér begaan met wat er overal gebeurt. Trouwens, ik ben zelf van Kroatische afkomst, dus hoe zouden de gebeurtenissen daar geen vat op me kunnen hebben? Als wij onderlinge discussies hebben, gaat het bijna altijd over politiek. Dat is nooit anders geweest. We zijn opgegroeid in de periode-Reagan; een heel frustrerende periode. Via groepen als M.D.C. ontdekte ik toen de punkrock, en tekstueel ging dat altijd over politiek. Onaangepast gedrag, dat was de kern. Daardoor werden we aangestoken. En dat vind je nog altijd in ons terug.'

SCHOOL

Hoe zien jullie de toekomst van Nirvana? Voortzetting van de gekte, waarbij je het gespit in je privéleven voor lief neemt, of liever terug naar de marge, waar Nirvana volgens velen thuishoort?

Grohl: 'Nirvana hoeft van mij niet groter te worden. Ik ben bang dat onze muziek ook geen effect sorteert in stadions met 60.000 mensen. Dat is dodelijk voor de intimiteit en de energie. Ik zou er geen problemen mee hebben als we de rest van onze carrière in clubs à la Paradiso staan. En al die inbreuken op je privéleven, daar wen je aan. Zodra Amerikanen immers het idee hebben dat ze geld aan je kunnen verdienen, gaan ze graven. Of boeken over je schrijven. Op een bepaald moment wéét je dat al die plotselinge interesse in jouw band maar met één ding te maken heeft: geld. Vooral bij al die managerstypes en 'plotselinge' vrienden. Maar als je er te veel op gaat letten en het je allemaal persoonlijk gaat aantrekken, word je gek. Kijk naar iemand als Axl Rose. Hoewel, die heeft waarschijnlijk zijn hele leven rockster willen worden, dus nu hij het is, speelt hij zijn rol goed. Hij heeft een fotomodel als vrouw, veel auto's, een paar villa's...'

Jij niet dan?

Grohl: 'Natuurlijk, maar dat weet niemand! Nee, wij doen niet mee aan die onzin. Bovendien, waar sta je dan over tien jaar? Hoe is Axl Rose over tien jaar? Hij is nu al een parodie op zichzelf.'

Cobain: 'Hoe je met het hele circus omgaat, bepaal je zelf. Om het allemaal te ontlopen heb ik een tijdlang heroïne gebruikt (lacht). Maar dat hielp niet. Inmiddels heb ik de tijd gehad om aan die onzin te wennen. En te leren hoe je ermee om moet gaan en hoe je bepaalde dingen moet voorkomen. Hoewel het me nog steeds irriteert als er weer eens een groep fans op me afkomt voor een handtekening. Ik waardeer het feit dat ze mijn muziek goed vinden, maar ik wil niet dat ze denken dat ik iets speciaals ben. Daar maak ik me zorgen om. Maar ik zal ermee moeten leven; ik ga niet de band opheffen vanwege zoiets onbenulligs.'

Grohl: 'Het is nog steeds mijnwens om terug te gaan naar school. Het idee de rest van mijn leven een rockster te zijn, benauwt me. Ik wil studeren, trouwen en kinderen krijgen. Ik heb met de groep overal ter wereld op nummer één gestaan, dus wat wil je nog meer? Wat is de volgende stap? Ik snap wel dat er nóg extremere en nóg leukere dingen te bedenken zijn, maar er zijn nu eenmaal een paar levensdoelen die je voor jezelf uitzet. Ik begon op mijn achttiende met spelen, in kraakpanden, overal in Europa. Toen vond ik al dat ik het gemaakt had: wow, Europa! Ik hou nog steeds van muziek maken, maar wat ik wilde berei ken, heb ik bereikt. Groter hoeft niet. Zolang ik met Kurt en Chris kan spelen ben ik tevreden.'

Novoselic: 'Ik denk nooit na over de toekomst. En doe dus liever geen voorspellingen. Ik ben Nostradamus niet.'

Die trouwens wel ooit de Nirvana-doorbraak voorspelde.

Novoselic: 'Klopt, ja. Hij noemde ons Nirjana of zoiets. Hij zat er een paar letters naast.'