LIVE NIRVANA INTERVIEW ARCHIVE November 25, 1991 - Amsterdam, NL

Ze zijn jong, luidruchtig en baldadig, maar spelen de mooiste popliedjes die de laatste jaren zijn gemaakt. In enkele weken schoot hun elpee Nevermind naar de top van de Amerikaanse album charts en in Nederland gaat het dankzij de hitsingle Smells Like Teen Spirit dezelfde kant op. Een entree die herinneringen oproept aan die van The Beatles, Bruce Springsteen en vooral dat andere trio, The Police. Een kijkje achter de schermen bij de doorbraak van de eerste popsterren van de jaren negentig: Nirvana.

De hoes van Nevermind had niet beter gekozen kunnen zijn. Een onder water zwemmende baby die op het punt staat te bijten in een vishaak waaraan als aas een dollarbiljet bungelt. Want Kurt, Chris en David, begin twintig en gewoon nog thuiswonend, zijn in veel opzichten de onschuld zelve en hebben geen flauw benul wat er allemaal met hen gebeurt. Journalisten en vertegenwoordigers van de platenmaatschappij vertellen enthousiast dat Nevermind is gestegen van negen naar vier, dat er elke week zo'n zestigduizend exemplaren van worden verkocht en dat de totale verkoop inmiddels meer dan 1.1. miljoen exemplaren bedraagt. Drummer David Grohl: "Dat gaat aan ons volledig voorbij. We zijn op tournee sinds de plaat uit is. Iedere dag zijn we druk bezig met optreden en het doen van interviews. We krijgen geen kans om naar de radio te luisteren of televisie te kijken. Het is leuk dat we veel op de radio zijn, maar daar wordt de wereld echt niet beter van. Het is alleen een prettig idee dat mensen open staan voor eerlijke popmuziek in plaats van de gladde, pre-fab rockgroepen die je doorgaans op MTV ziet".

Therapie
Door het plotselinge succes is de muziekpers massaal op Nirvana gedoken. Met weinig succes overigens, want vrijwel elk artikel is een verslag van hoe het interview in de soep liep en hoe de journalist door de groep in de maling werd genomen. Op de dag van het optreden in Nederland is het ook weer raak. Bij de Twee Meter Sessie vertikt de groep het om nummers van de laatste elpee te spelen. Even later krijgt een collega van Oor te horen dat het afgesproken interview met Kurt Cobain, zanger, gitarist en componist van de band, niet door kan gaan omdat hij in slaap is gevallen. Drummer David vraagt enig begrip voor het gedrag van de groep. "Sinds het verschijnen van Nevermind zijn we
dag in dag uit bezig met het doen van interviews. Ik heb sinds september geen dag vrij meer gehad. We zijn blij als we het podium op mogen om te soundchecken of te spelen, want dan hoeven we eindelijk eens niet over onze muziek te praten. Het is vreselijk om steeds je eigen muziek te moeten analyseren, het is net of je in therapie bent. We zijn oprecht bezorgd dat de spontaniteit van onze muziek verloren gaat nu we er iedere dag weer urenlang over moeten ouwehoeren. Vandaar ook dat Kurt geen interviews meer doet. Als hij ermee doorgaat, krijgt hij problemen met het schrijven van nieuw materiaal. Muzikanten begrijpen dat, mensen die geen muziek maken doorgaans niet".
Kurt Cobain enkele uren later op het podium staat is hij klaarwakker. Het concert is bij vlagen briljant. De groep bouwt een muur van geluid om tegen te headbangen, maar kan ook fraai gas terugnemen. Songs als Lithium, Polly en natuurlijk Smells Like Teen Spirit worden luidkeels meegezongen door de 1.200 gelukkigen die een kaartje konden bemachtigen in de slechts een half uur durende voorverkoop. Na een half uur knapt er iets bij Cobain, die toch wat moeite lijkt te hebben met de hooggespannen verwachtingen. Zonder aanleiding verkracht hij Come As You Are en even later gaat hij met zijn gitaar een cameraman van de VPRO te lijf. Steeds vaker trekt hij zijn instrument vals en is er weer een tijdrovende gitaarwissel nodig. Aan het eind van het optreden dondert Cobain met veel misbaar zijn gitaar op de grond en trekt hij David's drumstel omver. Ongecontroleerde oerdriften of heel uitgekiend het publiek iets geven om thuis te kunnen vertellen?

Shocking Blue
De meest opvallende instrumentalist bij Nirvana is drummer David Grohl. Met een klein vijfdelig Tama drumstel zet hij een groot geluid neer. "Mijn favoriete drummer was vroeger John Bonham", verklaart de pas 22-jarige Grohl, die zijn kit bewerkt met de achterkant van zijn toch al dikke stokken. In de driemansbezetting heeft hij ook alle ruimte. David noemt zichzelf een klassiek voorbeeld van een drummer tegen wil en dank. "Ik ben op mijn tiende begonnen met gitaarspelen. Maar in alle bands waarin ik speelde waren de drummers zo slecht dat ik het op een gegeven moment zelf maar ben gaan doen. Op het moment dat je overstapt van gitaar naar drums, blijf je daar je leven lang zitten, want drummers zijn moeilijker te vinden dan gitaristen".
David komt als laatste bij de groep, in het voorjaar van 1990. Op de eerste single Love Buzz, een nummer van Shocking Blue, en de debuutelpee Bleach speelt hij nog niet mee. Bleach is een typische hardcore-plaat, opgenomen in drie dagen in een achtsporen studio voor het luttele bedrag van 600 dollar en uitgebracht door het onafhankelijke Sub Pop label. Het undergroundsucces van de plaat trekt de aandacht van Geffen Records, die de groep voor 250.000 dollar overneemt. Een reeds opgenomen tweede elpee wordt terzijde geschoven en de groep mag opnieuw de studio in, ditmaal met een volwassen budget.

Bootlegs
Voor de opnamen van Nevermind kiest producer Butch Vig voor de Sound City, een 24-sporen studio in het dorpje Van Nuys vlakbij Hollywood, die in de jaren zeventig korte tijd het walhalla was van de Amerikaanse rockmuziek. Fleetwood Mac, Cheap Trick, Pat Benatar en vele anderen namen daar hun hits op. David Grohl: "Toen we aankwamen schrokken we ons rot want het ziet er nogal bouwvallig uit. Het is een soort museum van de jaren zeventig. Sinds 1975 is er geen apparatuur meer bijgekomen en er is nauwelijks onderhoud gepleegd. Butch wilde persé daar opnemen omdat al hun apparatuur analoog is. De opnameruimte is helemaal van hout, zodat je een lekker warm en vet geluid krijgt.Toen we eenmaal de eerste opnamen hoorden wisten we dat hij gelijk had".
"Butch wilde ons echt als een band laten klinken. Daarom heeft hij ons de basis van gitaar, bas en drums gewoon live in laten spelen. Naderhand zijn er wat gitaaroverdubs gemaakt en hebben we ingezongen. In opnametechnisch opzicht is er niet veel spectaculairs gebeurd. De plaat was dan ook in drie weken klaar".
De stijgende populariteit van Nirvana heeft inmiddels geleid tot een enorme stroom van bootlegs, met name van de nooit uitgebrachte tweede elpee van de band. "Ik associeerde bootlegs altijd met groepen als de Grateful Dead en The Beatles. Ik wist niet dat ze dat ook deden bij bands uit de subcultuur, maar daar gebeurt het nog veel vaker. Ik heb geen flauw idee hoeveel er inmiddels van Nirvana zijn verschenen, maar het zijn er verschrikkelijk veel. We maakten altijd graag demo's in kleine studio's maar dat doen we nu niet meer, omdat ze elke keer worden gestolen en op een bootleg verschijnen. Dat is lullig want het materiaal is niet bedoeld om door anderen gehoord te worden, het is eigenlijk een inbreuk op onze privacy". "Wanneer we een radioshow doen weten we dat de opname op bootleg verschijnt. Vandaar dat we dan voornamelijk covers spelen en zeker geen nieuwe nummers die nog op plaat moeten verschijnen".

Moeders eten
Nirvana is de eerste band uit de Amerikaanse gitaarunderground die kan bogen op een verkoop van meer dan een miljoen platen. Dat is op zijn minst verwonderlijk voor een groep die uit een scene komt waar commercieel succes een vies woord is, beaamt Grohl. "In plaats van onszelf te vervloeken dat we nu succes hebben, probeer ik de andere kant op te denken. Misschien doen wij nu iets wat andere bands helpt verder te komen met interessante muziek. Groepen als Sonic Youth en Jane’s Addiction lieten ons zien dat je als undergroundband toch een groot publiek kunt hebben. Hopelijk doen wij dat voor groepen als Urge Overkill, Captain America en Teenage Fanclub".
"Wij zijn groot geworden zonder compromissen te sluiten. Het enige wat wij hebben opgegeven is ons privé leven. We zijn zeven dagen per week van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat bezig met interviews, radiosessies en optredens. Deze tour loopt tot 15 december. Dan hebben we twaalf dagen vrij en kan ik thuis genieten van mijn moeders eten. Daarna moet ik waarschijnlijk weer een paar maanden toeren".
Behalve voorlopers van de Amerikaanse gitaarunderground zijn de leden van Nirvana hartstochtelijke voorvechters van het popliedje. David Grohl: "Mijn eerste concert zag ik toen ik dertien was. Een nichtje nam me mee naar een hardcore-concert: veertig mensen in een club die volledig uit hun dak gingen op muziek die je heel makkelijk zelf kunt maken. Dat bracht mij op het idee om zelf een band te beginnen. Tot die tijd kende ik alleen maar groepen als Led Zeppelin en Aerosmith. Wat zij deden was zo moeilijk dat het me niet inspireerde om zelf muziek te gaan maken".
"Jonge muzikanten laten zich veel te gemakkelijk zand in de ogen strooien door gitaartechneuten die zeggen dat je allerlei toonladders moet leren en razendsnel moet kunnen spelen om een goede muzikant te zijn. Dat is helemaal niet belangrijk! Je moet liedjes schrijven die de mensen niet meer vergeten, zoals The Beatles dat deden. Daarmee krijg je succes!".

De concertpromotor
Het boekingskantoor Paperclip is de promotor van de Nederlandse optredens van Nirvana. Ruud Berends kent de groep al enkele jaren. "Wat er met Nirvana gebeurt is echt ongelofelijk. Vorig jaar speelden ze ook in ons land. Ze deden toen een aantal middelgrote jongerencentra, samen met een andere band. We waren blij als er drie- tot vierhonderd mensen waren. Nu is het concert in Paradiso in een half uur uitverkocht en staan er buiten rijen mensen die proberen alsnog naar binnen te komen. De band had graag meer optredens gedaan maar de Amerikaanse platenmaatschappij van de groep, Geffen Records, heeft besloten de meeste concerten te cancellen om zo meer tijd vrij te maken voor interviews, radio- en televisieshows. De keymarkets De landen waar de platenmaatschappij de meeste platen denkt te kunnen verkopen, JvdP) Italië, Duitsland en Engeland kregen enkele concerten. Met pijn en moeite hebben we voor Nederland één concert kunnen handhaven".

De perspromotie
De muziekpers speelt bij de doorbraak van Nirvana een belangrijke rol. Koos Zuidwijk is perspromotor bij BMG/Ariola, de Nederlandse platenmaatschappij van Nirvana. Sinds het verschijnen van de plaat, eind augustus, zorgt ze ervoor dat de plaat bij journalisten onder de aandacht komt en regelt ze de interviews.
"Elke nieuwe release sturen we toe aan een aantal journalisten. Aanvankelijk waren de reacties op de plaat niet zo enthousiast. Op 1 september stond de groep op Ein Abend In Wien en ik kon bijna niemand interesseren voor een interview. Veel mensen waren nog op vakantie en de plaat dreigde te verzuipen in de stroom van najaarsreleases".
Eind september komt Nevermind onverwachts binnen in de Moordlijst, de lijst van Oor en VPRO waarin journalisten hun favoriete platen aanprijzen. "Ik heb begrepen dat een aantal journalisten de plaat nog eens is gaan draaien nadat ze van fans hadden gehoord dat het een fantastische plaat is. Het publiek heeft de plaat eigenlijk als eerste opgepakt, vooral mensen in de leeftijd tussen de 17 en 22 jaar. Bij hen zie je momenteel een heropleving van punk en aanverwante gitaargroepen, waarschijnlijk als tegenhanger voor de house".
Nadat de plaat doorschiet naar de eerste plaats van de Moordlijst komen er veel aanvragen voor interviews en fotosessies. Door het krappe tijdschema moet Koos Zuidwijk vaak 'nee' verkopen. Mede daardoor krijgt de band het stempel 'lastig' opgespeld. "Ze zijn niet zozeer lastig als wel gewoon moe. Ze zijn al meer dan een maand in Europa en werken heel hard. Wel kun je goed merken dat het nog jonge muzikanten zijn. Ze gaan 's nachts vaak lang door met feesten in de kleedkamer en maken er soms een puinhoop van, maar het zijn alle drie heel slimme jongens, die zeer bewust met hun vak bezig zijn".

Een dag Nirvana in Nederland
Dus je dacht dat al die popsterren slapend rijk worden?
Vergeet het maar! Tijdens het vier weken durende verblijf van
Nirvana in Europa werkt de groep elke dag een soortgelijk schema
af als dat van maandag 25 november 1991.

12.00 uur. Ontbijt.

13.00 uur. Vertrek vanuit hotel in Amsterdam naar Hilversum.

13.30 uur. Twee Meter Sessie in NOB Studio, Hilversum. Plus fotosessie met Michel Linssen.

15.30 uur. Terug naar Amsterdam.

16.00 uur. Soundcheck in Paradiso. De crew heeft dan al het eerste deel van de soundcheck gedaan. Behalve het zaalgeluid wordt ook het geluid voor radio- en televisieopnamen ingeregeld.

17.00 uur. Televisie-interview t.b.v. VPRO's Onrust.

17.30 uur. Interviews met schrijvende pers.

19.00 uur. Eten.
Tijdens het eten vindt ook een interview plaats met een journalist van het Amerikaanse blad Rolling Stone die al enkele dagen met de groep meeloopt. Bovendien doet David alsnog een interview, dat eerder op de dag door Kurt is afgezegd.

22.30 uur. Terug in het hotel.

23.15 uur. Aankomst in Paradiso.

23.30 uur. Optreden.

Na afloop van het optreden volgt nog een feestje in de kleedkamer met wat vrienden en bekenden, dat doorgaat tot in de kleine uurtjes. De volgende dag zit Nirvana echter wel om 11.00 uur in het vliegtuig naar Scandinavië, waar de groep een soortgelijke werkdag wacht.

Radiopromotie & verkoop
Op 30 november kwam Nirvana's Smells Like Teen Spirit als hoogste nieuwe op 25 binnen in de Top Veertig. "Dat zo'n harde popplaat zover komt is zeer uitzonderlijk", vertelt Menno Timmerman, hoofd promotie van BMG/Ariola. De plaat werd voor het eerst gedraaid door VPRO's Nozems A Go Go, die de groep ten tijde van de debuutelpee Bleach al eens in de studio had gehad. Meestal blijven deze initiatieven beperkt tot één omroep, maar nadat de cd op de eerste plaats van de Moordlijst kwam volgde de VARA, die de plaat tot Parkeerschijf gebombardeerde. "Smells Like Teen Spirit is ook voor de VARA een keiharde plaat. Toen die Parkeerschijf werd, wisten we dat er meer mogelijk was, ondanks het feit dat de andere omroepen weigerden de plaat te draaien".
Het kostte volgens Menno veel overredingskracht om de plaat in de Tipparade te krijgen. "Een notering is gebaseerd op het aantal keren dat een plaat wordt gedraaid op de radio en de reacties in de handel. Nirvana stond niet in de playlist (lijst met vijftig meest gedraaide platen), maar verkocht elke week wel ettelijke honderden exemplaren, wat bijna nooit voorkomt bij een plaat die Niet in de Tipparade staat. Toen de plaat eenmaal bij de tips binnenkwam is hij naar boven geschoten. Nu de plaat de hoogste binnenkomer in de Top Veertig is, verwacht ik dat hij ook de bovenste tien haalt".
Uiteraard heeft de cult rond Nirvana gezorgd voor een goede plaatverkoop. "Onze eerste oplage bij de release in augustus was 500 stuks. Voor een typische VPRO-band is dat doorgaans voldoende, maar bij Nirvana bleek dat al snel te weinig. Begin oktober, toen de plaat op de eerste plaats kwam van de Moordlijsten de single parkeerschijf was bij de VARA, lag de verkoop van de cd al op 5.000 exemplaren. Nu zijn we de tienduizend al ruim voorbij. En dit is nog maar het begin!"